พนักงานตรวจแรงงานมีหน้าที่วินิจฉัยข้อร้องเรียนของลูกจ้างโดยมีอำนาจสั่งให้นายจ้างจ่ายเงินค่าจ้าง ค่าล่วงเวลาและเงินอื่นๆตามกฎหมายคุ้มครองแรงงานให้ลูกจ้างได้ ในกรณีผู้ร้องเรียนเป็นลูกจ้าง พนักงานตรวจแรงงานมักเรียกผู้ประกอบกิจการที่ใช้วิธีจ้างเหมาแรงงานให้มาชี้แจงและสั่งให้ร่วมรับผิดในเงินดังกล่าวด้วย โดยเห็นว่า ผู้ประกอบกิจการเป็นนายจ้างด้วย ตามคำจำกัดความคำว่า “นายจ้าง” ตามความในมาตรา 5 กฎหมายคุ้มครองแรงงาน

            ปัญหามาเกิดกับลูกจ้างผู้รับเหมาช่วงที่รับเหมางานมาจากผู้รับเหมาชั้นต้นอีกทอดหนึ่ง เมื่อลูกจ้างมาร้องต่อพนักงานตรวจแรงงานว่า นายจ้างซึ่งเป็นผู้รับเหมาช่วงไม่จ่ายค่าจ้าง ค่าล่วงเวลา พนักงานตรวจแรงงานจะไม่เรียกผู้รับเหมาชั้นต้นให้มาชี้แจงด้วยเห็นว่า ผู้รับเหมาชั้นต้นมิใช่นายจ้าง เนื่องจากกฎหมายมิได้กำหนดให้ผู้รับเหมาชั้นต้นเป็นนายจ้างเหมือนอย่างกรณีผู้ประกอบกิจการที่ใช้วิธีจ้างเหมาแรงงาน แม้กฎหมายจะกำหนดให้ผู้รับเหมาชั้นต้นต้องรับผิดในเงินค่าจ้าง ค่าล่วงเวลาร่วมกับผู้รับเหมาช่วงด้วยก็ตาม ด้วยเหตุนี้ เมื่อพนักงานตรวจแรงงานออกคำสั่งจึงสั่งให้เฉพาะผู้รับเหมาช่วงเท่านั้นที่ต้องจ่ายค่าจ้างและค่าล่วงเวลาให้กับลูกจ้าง ส่วนผู้รับเหมาชั้นต้นซึ่งมักมีฐานะการเงินดีกว่าผู้รับเหมาช่วงนั้นรอดตัวไป

            คราวนี้ปัญหามาเกิดเมื่อผู้รับเหมาช่วงผู้ยากไร้ไม่ปฏิบัติตามคำสั่งทั้งที่มีโทษอาญาก็ยังไม่กลัว พนักงานตรวจแรงงาน จึงต้องฟ้องคดีต่อศาลเรียกให้ผู้รับเหมาช่วงผู้ซึ่งเป็นนายจ้างเป็นจำเลยที่ 1. โดยเรียกให้ปฏิบัติตามคำสั่งพนักงานตรวจแรงงาน แต่ด้วยเหตุที่ผู้รับเหมาช่วงนั้นยากไร้ พนักงานตรวจแรงงานจึงได้ฟ้องผู้รับเหมาชั้นต้นซึ่งมีฐานะการเงินดีกว่าเป็นจำเลยที่ 2. เสียด้วยในคราวเดียวกัน จึงเกิดคำถามว่า พนักงานตรวจแรงงานมีอำนาจฟ้องผู้รับเหมาชั้นต้นเป็นจำเลยต่อศาลในคดีที่เรียกให้ปฏิบัติตามคำสั่งพนักงานตรวจแรงงานได้หรือไม่ ?

            คำสั่งพนักงานตรวจแรงงานก็มิได้สั่งให้ผู้รับเหมาชั้นต้นจ่ายเงินให้ลูกจ้างแต่อย่างใด นายจ้างหรือก็ไม่ใช่ แล้วจะฟ้องข้อหาใด ? ผู้รับเหมาชั้นต้นคงจะเถียงคอเป็นเอ็น

            แม้ความเป็นจริงพนักงานตรวจแรงงานจะมิได้สั่งให้ผู้รับเหมาชั้นต้นจ่ายเงินค่าจ้าง ค่าล่วงเวลาให้ลูกจ้างก็จริงอยู่ ผู้รับเหมาชั้นต้นจะมิใช่นายจ้างก็จริงอีก ก็มิได้เป็นอุปสรรคในการฟ้องคดีเรียกให้ผู้รับเหมาชั้นต้นต้องรับผิดต่อลูกจ้าง แม้ในคำฟ้องพนักงานตรวจแรงงานจะฟ้องเรียกให้ผู้รับเหมาช่วงผู้ซึ่งเป็นนายจ้างในฐานะจำเลยที่ 1. ปฏิบัติตามคำสั่งพนักงานตรวจแรงงาน โดยไม่อาจฟ้องผู้รับเหมาชั้นต้นซึ่งเป็นจำเลยที่ 2. ให้ปฏิบัติตามคำสั่งพนักงานตรวจแรงงานได้ เนื่องจาก คำสั่งไม่มีผลบังคับกับผู้รับเหมาชั้นต้นก็ตาม แต่พนักงานตรวจแรงงานก็ยังมีสิทธิฟ้องให้ผู้รับเหมาชั้นต้นรับผิดต่อลูกจ้างโดยอาศัยกฎหมายคุ้มครองแรงงาน  มาตรา 12 ที่กำหนดให้ผู้รับเหมาชั้นต้นต้องร่วมรับผิดกับผู้รับเหมาช่วงในเงินค่าจ้าง ค่าล่วงเวลามาเป็นข้ออ้างที่อาศัยเป็นหลักแห่งข้อหาได้ โดยเรียกให้จำเลยที่ 2. จ่ายเงินค่าจ้าง ค่าล่วงเวลาให้กับลูกจ้างเท่ากับจำนวนตามคำสั่งพนักงานตรวจแรงงาน ข้อกล่าวหาทั้งจำเลยที่ 1- 2 เป็นเรื่องเกี่ยวเนื่องกัน จึงสามารถฟ้องรวมเป็นคดีเดียวกันได้

                                       ..................................... สมบัติ ลีกัล 7 มีนาคม 2551